|
สงครามเย็น (Cold War) เป็นการต่อสู้กันระหว่างกลุ่มประเทศ 2 กลุ่ม ที่มีอุดมการณ์ทางการเมืองและระบบการเมืองต่างกัน เกิดขึ้นในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ.2490-2534) ฝ่ายหนึ่งคือสหภาพโซเวียต เรียกว่าค่ายตะวันออก ซึ่งปกครองด้วยระบบคอมมิวนิสต์ อีกฝ่ายหนึ่งคือสหรัฐอเมริกาและกลุ่มพันธมิตร เรียกว่าค่ายตะวันตก ซึ่งปกครองด้วยระบอบเสรีประชาธิปไตย เหตุที่เรียกว่า "สงครามเย็น" เนื่องจากเป็นการต่อสู้ระหว่างมหาอำนาจโดยใช้จิตวิทยา ไม่ได้ใช้กำลังทหารต่อสู้กันโดยตรง
สภาพบอบช้ำจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่ทั้งประเทศผู้ชนะและแพ้สงคราม ได้สูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน ทวีปยุโรปซึ่งเคยเป็นศูนย์กลางทางการเมืองและเศรษฐกิจโลก อยู่ในสภาพทรุดโทรมอย่างยิ่ง ต้องสูญเสียอำนาจและอิทธิพลในสังคมโลกให้กับสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียต ซึ่งเป็นสองประเทศที่มีฐานะเศรษฐกิจมั่นคงจนเป็นหลักในการบูรณะฟื้นฟูประเทศอื่น ๆ สหรัฐอเมริกาก้าวสู่ความเป็นผู้นำของโลกเสรีประชาธิปไตย ในขณะที่สหภาพโซเวียตมีอำนาจและอิทธิพล เนื่องมาจากความสำเร็จในการขยายลัทธิคอมมิวนิสต์สู่กลุ่มประเทศยุโรปตะวันออก อยู่ในฐานะประเทศผู้นำของโลกคอมมิวนิสต์ คำว่า อภิมหาอำนาจ จึงหมายถึง ความเป็นผู้นำโลกของประเทศทั้งสองซึ่งแข่งขันกันขยายอำนาจและอิทธิพล จนทำให้ความสัมพันธ์ที่มีต่อกันเกิดความตึงเครียดสูง
สหรัฐอเมริกาดำเนินนโยบายสกัดกั้นลัทธิคอมมิวนิสต์ด้วยการประกาศหลักการทรูแมน ในเดือนมีนาคม พ.ศ.2490 ซึ่งมีสาระสำคัญว่าจะให้ความช่วยเหลือแก่ประเทศต่าง ๆ เพื่อธำรงไว้ซึ่งเอกราชและอธิปไตยให้พ้นจากการคุกคามของลัทธิคอมมิวนิสต์ การประกาศหลักการทรูแมนของสหรัฐอเมริกาถือเป็นการเริ่มต้นของสงครามเย็นระหว่างสองอภิมหาอำนาจอย่างแท้จริง
ในช่วงเวลาดังกล่าวประเทศมหาอำนาจทั้งสองฝ่ายแข่งขันกันสร้างแสนยานุภาพทางการทหารเพื่อข่มขู่ฝ่ายตรงข้าม ทั้งในด้านการสะสมอาวุธนิวเคลียร์ การสำรวจอวกาศ การจารกรรม และเศรษฐกิจ โดยประเทศมหาอำนาจไม่ทำสงครามกันโดยตรง แต่สนับสนุนให้ประเทศพันธมิตรของตนเข้าทำสงครามแทน หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าสงครามตัวแทน (Proxy War) |
